سنگ‏شناسی، ژئو‏شیمی و محیط زمین ساختی سنگ های آتشفشانی ائوسن منطقه خاور هریس، آذربایجان شرقی- شمال ‏باختر ایران

       منطقه مورد مطالعه در شمال‏باختر ایران و در حدود 20 کیلومتری خاور شهرستان هریس واقع شده و بخشی از زون البرز- آذربایجان می‏باشد. وجود گنبدهای گدازه به همراه جریان‌های ستبر گدازه، برش و لایه‏های ایگنمبریتی، نشان‌دهنده یک مرکز فوران مهم در این منطقه می‏باشد. سن آتشفشانی­های مورد مطالعه ائوسن زیرین- میانی بوده و سنگ­های گرانیتوییدی نوع I با سن ائوسن پسین این مجموعه را همراهی می­کنند. محلول‌ها و سیال‌های گرمابی حاصل از این گرانیتوییدها که ارتباط ژنتیکی با سنگ­های آتشفشانی مورد بررسی دارند در برخی نواحی باعث دگرسانی آنها و در نتیجه باعث کانه­زایی­های فلزی شده­اند. بر اساس رده‏بندی شیمیایی سنگ­های آتشفشانی منطقه شامل آندزیت، آندزیت بازالتی و تراکی‏آندزیت می‏باشد. بافت این سنگ­ها پورفیری، میکرولیتی پورفیری و هیالومیکرولیتی بوده و درشت‌بلور­های آنها اغلب پلاژیوکلاز، فلدسپار قلیایی، اوژیت، هورنبلند و بیوتیت است. بافت­های غربالی و دگرسانی انتخابی در پلاژیوکلازها، وجود بیوتیت­ها و هورنبلندهای با حواشی سوخته به همراه سایر بافت‌های غیرتعادلی از ویژگی‌های بارز این سنگ­ها است. نمودارهای SiO2 در برابر Na2O+K2O، AFM، SiO2 در برابر K2O نشان می‏دهد که این سنگ­ها همانند گرانیتوییدهای همراه، کلسیمی- قلیایی (کالک آلکالن) پتاسیم متوسط تا بالا هستند. ویژگی‌های شیمیایی سنگ­های مورد بررسی حاکی از غنی­شدگی آنها در زون‌های فرورانشی یا آلایش پوسته­ای بوده و روند غنی­شدگی درون صفحه­ای را نشان نمی­دهند. ترسیم نمونه­ها در نمودارهای Rb/Ba در برابر Ti/Y و Nb/Zr در برابر Nb نشان می­دهد که شیمی این سنگ­ها بیشتر توسط تبلور تفریقی کنترل شده و نقش آمیختگی ماگمایی در تحول این سنگ‌ها محسوس نبوده است. ترسیم نمونه­های مورد بررسی در نمودارهای متمایزکننده محیط زمین­ساختی بازالت­ها و آندزیت­ها که بر اساس عناصر Th, Ti, Zr, Nb, Sr استوارند، حاکی از تعلق آنها به کمان­های آتشفشانی کلسیمی- قلیایی است. همچنین مقایسه الگوهای عناصر ناسازگار و سازگار کمیاب سنگ­های آندزیتی مورد بررسی با انواع موجود در محیط‌های زمین­ساختی مشخص، بیانگر تطابق زیادتر آنها با کمان­های آتشفشانی، بویژه با انواع موجود در محیط­های پس برخوردی می­باشد.